درگز، شهری که باید دید

شهرستان درگز در شمال خراسان رضوی و در فاصله ۹۱۰ کیلومتری از شهر تهران واقع شده است. این شهر دارای آب و هوای نسبتا گرم و نیمه مرطوب می باشد و به دلیل مجاورت با مرزهای ایران و ترکمنستان از موقعیت نظامی مهمی برخوردار است. شواهد تاریخی این شهر به دوران ساسانیان باز می گردد سابقه شهرنشینی و مدنی درشهر درگز به حدود هفت هزار سال پیش می رسد ، یعنی درگز وارث یک تمدن هفت هزار ساله می باشد .

شهرستان درگز در شمال خراسان رضوی و در فاصله 910 کیلومتری از شهر تهران واقع شده است.

این شهر دارای آب و هوای نسبتا گرم و نیمه مرطوب می باشد و به دلیل مجاورت با مرزهای ایران و ترکمنستان از موقعیت نظامی مهمی برخوردار است.
شواهد تاریخی این شهر به دوران ساسانیان باز می گردد سابقه شهرنشینی و مدنی درشهر درگز به حدود هفت هزار سال پیش می رسد ، یعنی درگز وارث یک تمدن هفت هزار ساله می باشد.

 پیشینه شهرستان درگز، وارث تمدن هفت هزار ساله

 

درگز از دوران پیش از اسلام با نام‌های ابیورد، باورود، نسایا، نسا، اتک، درون، خاوران، دریجز و داراگرد شناخته می‌شده است. در سده سوم پیش از میلاد، پس از آن که اشکانیان علیه سلوکیان به پا خاستند، اشک اول (ارشک) در نبرد با سلوکیان کشته شد و برادرش تیرداد پس از پیروزی، شهری را در پارتیای اصلی با نام داراگرد بنا کرد. این نام‌گذاری به دلیل کشته‌شدن آخرین پادشاه هخامنشی، دارا، در این مکان بود. درگز، محل تولد نادرشاه افشار بود و پس از مرگ او بود که قوم تکه و ترکمان، در انتقام از نادر به‌خاطر شکست‌هایشان، این شهر را با خاک یکسان کردند. نام درگز از زمان قاجار جایگزین نام ابیورد و نسا شد و تاکنون بر این نام باقی مانده است. 
شهری که خاوران نام داشته و از مناطق باستانی پارت‌های قدیم در خراسان بوده؛ در ۳ کیلومتری همین شهر آثار و بقایایی موجود است که به پنج هزار سال قبل از میلاد می‌رسد.
ناحیه درگز از دوران پیش از اسلام تاکنون داراگرد، نسیایا، آپاوارتاکن، باورد، ابیورد، اتک، نسایا، نسا، درون، خاوران و دریجز نامیده می‌شده است. 
ناحیه درگز در گذشته یکی از نقاط مهم باستانی پارت و خراسان بود که به موجب قرارداد ننگین آخال ۱۲۶۱ ه. ش / ۱۸۸۲ م، کنارة آباد و تاریخی آن، از تجن تا نزدیکی عشق آباد، از ایران جدا شده و جزو ترکمنستان شد. 
درباره نام‌گذاری این شهرستان، تاکنون داوری‌های گوناگونی داده شده است، شماری گفته‌اند چون در این ناحیه بیشه و درخت گز زیادی وجود داشته، به «دره گز» معروف شده است. 
که این داوری درست نیست . از آن جا که به گفته پلوتارک و تائیدهارولد لمب ، نویسنده کتاب قدم به قدم با اسکندر ، دارا ، آخرین پادشاه هخامنشی در این ناحیه کشته شده است ، اشکانیان نام پایتخت نخستین خود را « داراگرد » نهاده اند . « گرد » در   روزگار کهن ،‌ به معنای شهر بوده ، واژگان سیاوش گرد ،‌ پیروزگرد ، بروگرد ( بروجرد ) ، بیژن گرد ، خسروگرد و… بیانگر نام سازنده  و شهر است و داراگرد یعنی شهر دارا نیز روی همین معنا پدید آمده است .
شیخ محمد شهرستانی ،‌ محمد انوری ابیوردی ، اسعد مهنه یی، ابوسعید ابوالخیر، احمدبن شعیب نسائی، صید علی خان درگزی و … از این سرزمین برخاستند . به همت اینان خاوران یکی از مراکز علمی شد. این شهر با این همه عظمت و بزرگی پس از هجوم مغولان و بعد از او تیمور رونق خود را از دست داد و از اواخر قرن هشتم که شهرها و آبادی های این منطقه مورد تجاوز و اشغال ازبکان قرار گرفت دوران قدرت آن شروع گردید. در اوایل عصر افشاری ساختن مسجد بزرگی در مولود آباد ( زادگاه نادر ) و برخی ساختمان ها در شهر نشانی از گسترش و رونق درگز می باشد،‌ ولی ویرانی هایی که ناشی از تهاجمات اقوام همسایه بود،‌ همراه با عدم توجه حکومت مرکزی وخصوصاً جدایی قسمت آباد و تاریخی آن ( با 9 هزار خانوار جمعیت و 24 شهرک و روستا ) که نام ابیورد را نیز با خود دارد،‌ توانائی های این شهر را به فراموشی سپرد . اکنون اندک آثار به جا مانده در شهر درگز مربوط به حاشیه باز یکی از دامنه کوههای هزار مسجد ( درگز فعلی ) می باشد . در حالیکه آثار تاریخی بی نظیری از دوره اشکانیان و دوران اسلامی در آن سوی مرزها قرارگرفته است .
 

زبان‌های ترکی، کردی و فارسی در این شهرستان رایجند. شهرستان درگز شهری کهن است که بارها در گذشته در معرض هجوم ترکمن‌ها، مغول‌ها و نیرنگ‌های روس قرار گرفته است. همچنین طی دوره‌های مختلف تاریخی قوم‌های ترک و کرد برای محافظت از مرزها به این منطقه اعزام شده‌اند. به همین خاطر است که علاوه بر زبان فارسی، زبان‌های ترکی و کردی نیز در درگز رایج هستند.

 

از مهمترین سوغات مرزی شهرستان درگز می توان به برنج درونگر اشاره کرد که به لحاظ کیفیت وعطر بالا در نوع خود کم نظیر می باشد.

همچنین کشمش وگردو درگز نیز از مرغوبیت خاصی برخوردار است . از دیگر سوغاتی های شهرستان درگز میتوان از جارو، سیب درختی (لبنانی وعباسی) ،گلابی، انگور، زیره، کاکوتی، عسل، روغن حیوانی، ماست و کره  نام برد.